1. Một số khái niệm liên quan

- Hiểu thế nào về chung sống như vợ chồng:

Khoản 7, Điều 3 của Luật hôn nhân và gia đình 2014 đã đưa ra quy định về việc "Chung sống như vợ chồng" trong mối quan hệ giữa nam và nữ. Tuy nhiên, thực tế cho thấy tình trạng sống chung như vợ chồng không chỉ tồn tại dưới một dạng mà còn xuất hiện trong nhiều hình thức khác nhau.

Một trong những dạng thức này là việc sống thử trước khi kết hôn. Trong trường hợp này, nam và nữ quyết định sống chung với nhau nhằm kiểm tra mức độ hòa hợp và thích hợp của mối quan hệ trước khi tiến tới việc kết hôn chính thức. Đây có thể coi là một giai đoạn thử nghiệm và khám phá, giúp cả hai bên hiểu rõ hơn về nhau và khả năng sống chung lâu dài.

Ngoài ra, sống chung như một gia đình cũng là một hình thức phổ biến của việc "Chung sống như vợ chồng". Trong trường hợp này, nam và nữ quyết định chia sẻ cuộc sống hàng ngày, chung sức trong việc quản lý gia đình, chăm sóc và nuôi dạy con cái. Mặc dù không có quyết định kết hôn chính thức, nhưng họ xem nhau như vợ chồng và có cam kết lẫn nhau trong cuộc sống gia đình.

Hơn nữa, tình trạng sống chung và có con chung mà không đăng ký kết hôn cũng là một tình huống phổ biến. Trong trường hợp này, nam và nữ quyết định sống chung, có một hoặc nhiều con chung mà không chính thức đăng ký kết hôn. Mặc dù không có hợp đồng hôn nhân, nhưng sự hiện diện của con cái có thể tạo nên một liên kết gia đình mạnh mẽ giữa cả hai bên.

Tuy luật pháp không công nhận các dạng thức sống chung như vợ chồng mà không kết hôn, tuy nhiên, thực tế cho thấy tình trạng này vẫn tồn tại và phổ biến trong xã hội hiện đại. Điều này đòi hỏi sự nhạy bén và linh hoạt từ phía pháp luật để đáp ứng và bảo vệ quyền lợi của những người sống chung như vợ chồng mà không kết hôn, đồng thời đảm bảo sự công bằng và an toàn cho tất cả các bên liên quan.

- Hậu quả pháp lý:

Theo quy định của Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2014, khi nam và nữ sống chung như vợ chồng mà không đăng ký kết hôn, sẽ không phát sinh quyền và nghĩa vụ giữa hai bên về vợ chồng. Các quyền, nghĩa vụ liên quan đến con cái, tài sản, nghĩa vụ và hợp đồng sẽ được giải quyết theo quy định tại Điều 15 và Điều 16 của Luật này.

Trong trường hợp nam, nữ đã sống chung như vợ chồng theo quy định trên, nhưng sau đó quyết định đăng ký kết hôn theo quy định của pháp luật, quan hệ hôn nhân sẽ được xác lập từ thời điểm đăng ký kết hôn.

Với quy định trên, có thể hiểu rằng mọi quyền và nghĩa vụ của vợ chồng đối với nhau theo quy định của pháp luật sẽ không được áp dụng với cặp đôi sống chung như vợ chồng. Điều này có nghĩa là nếu không đăng ký kết hôn mà chỉ sống chung như vợ chồng, cả hai bên nam, nữ có thể bị bên còn lại xâm phạm quyền và lợi ích hợp pháp nếu người đó cố tình lợi dụng mối quan hệ chung sống để mưu cầu lợi ích khác ngoài ý định xây dựng một gia đình ấm no, tiến bộ và hạnh phúc.

Ví dụ, theo quy định của Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2014, vợ chồng phải có nghĩa vụ thương yêu, chung thủy, tôn trọng, quan tâm, chăm sóc và giúp đỡ lẫn nhau; cùng nhau chia sẻ và thực hiện các công việc trong gia đình.

Nếu đã tiến hành đăng ký kết hôn, khi một bên vợ/chồng bị xâm phạm quyền lợi trên, họ có căn cứ pháp lý để yêu cầu bảo vệ từ pháp luật hoặc có thể khởi kiện ra tòa. Ngược lại, nếu chỉ sống chung như vợ chồng mà không có đăng ký kết hôn, không có khung pháp lý nào để đảm bảo quyền lợi khi có tranh chấp.

Quy định này của pháp luật thể hiện sự kiên quyết của Nhà nước trong việc từ chối bảo hộ hôn nhân cho các bên đã xác lập mối quan hệ vợ chồng trên thực tế nhưng không tuân thủ quy định về đăng ký kết hôn.

Tuy nhiên, để tạo cơ hội cho các bên nam, nữ sống chung như vợ chồng được bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2014 đã quy định cho họ quyền đăng ký kết hôn vào bất kỳ thời điểm nào trong quá trình sống chung. Khi hoàn thành thủ tục đăng ký, các bên sẽ có các quyền và nghĩa vụ vợ chồng theo quy định của pháp luật. Nói cách khác, thời kỳ hôn nhân của họ sẽ được xác lập từ thời điểm đăng ký kết hôn.

2. Phân biệt tài sản riêng và tài sản chung

Theo quy định của Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2014 và các văn bản pháp luật liên quan, tài sản chung của vợ chồng được xác định như sau.

Tài sản chung của vợ chồng bao gồm các tài sản và thu nhập mà vợ và chồng tạo ra trong thời kỳ hôn nhân. Đây là những tài sản và thu nhập được thu được thông qua lao động, hoạt động sản xuất, kinh doanh, hoa lợi, lợi tức từ tài sản riêng và các nguồn thu nhập hợp pháp khác. Tuy nhiên, sau khi chia tài sản chung, phần tài sản, hoa lợi và lợi tức từ tài sản riêng của mỗi bên sẽ không còn được xem là tài sản chung.

Các tài sản mà vợ và chồng thừa kế chung hoặc được tặng cho chung, cũng như các tài sản khác mà vợ chồng thỏa thuận là tài sản chung, cũng nằm trong danh mục tài sản chung của vợ chồng.

Quyền sử dụng đất mà vợ chồng có được sau khi kết hôn cũng được xem là tài sản chung của vợ chồng. Tuy nhiên, có một số trường hợp ngoại lệ, bao gồm khi vợ hoặc chồng được thừa kế riêng, được tặng cho riêng hoặc có được thông qua giao dịch bằng tài sản riêng, thì quyền sử dụng đất đó sẽ được xem là tài sản riêng của cá nhân đó.

Nếu không có bằng chứng để chứng minh rõ ràng rằng một tài sản đang tranh chấp là tài sản riêng của mỗi bên, thì tài sản đó sẽ được coi là tài sản chung của vợ chồng.

Đối với tài sản riêng của vợ chồng, Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2014 cũng đã đưa ra quy định.

Tài sản riêng của vợ chồng bao gồm các tài sản mà mỗi người đã có trước khi kết hôn, tài sản được thừa kế riêng, và tài sản được tặng cho riêng trong thời kỳ hôn nhân. Ngoài ra, tài sản dùng để đáp ứng nhu cầu thiết yếu của vợ chồng và tài sản khác theo quy định của pháp luật thuộc quyền sở hữu riêng của từng cá nhân cũng được coi là tài sản riêng của vợ chồng. Mọi tài sản được hình thành từ tài sản riêng của vợ chồng cũng được coi là tài sản riêng của vợ chồng.

3. Quy định pháp luật về chia tài sản chung khi không đăng ký kết hôn:

Theo quy định tại Điều 14 của Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2014 về việc nam nữ sống chung như vợ chồng mà không đăng ký kết hôn, có những quy định về giải quyết hậu quả như sau: